NaslovnaPolitikaPolitičke poruke Srpske pravoslavne crkve u poslednjih 30 godina

Političke poruke Srpske pravoslavne crkve u poslednjih 30 godina

-

Srpska pravoslavna crkva verovatno je najznačajnija nedržavna institucija u Srbiji. Usled specifičnih istorijsko – političkih okolnosti koje su zadesile našu zemlju od njenog osnivanja pa do danas, SPC je bila institucija koja je igrala presudnu ulogu u očuvanju srpskog nacionalnog bića, i samim tim značajno oblikovala razvoj srpskog identiteta. Imajući ovo u vidu, razumljivo je zašto SPC i danas, u 21. veku, igra značajnu ulogu u oblikovanju političkog života Srbije. S obzirom na to da 85% populacije Srbije čine pripadnici pravoslavne vere, uticaj koji stav SPC o određenim problemima ima na populaciju u Srbiji, značajan je politički faktor koji svaka vlast mora ukalkulisati prilikom rešavanja ključnih političkih pitanja.

U poslednjih 30 godina od kako je obnovljen višestranački život u Srbiji, na čelu SPC promenila su se dvojica poglavara – Patrijarh srpski Pavle i Patrijarh srpski Irinej. Iako su bili (s tim da je Irinej i dalje) po svojoj funkciji religijski poglavari, oni su bili i ostali izuzetno značajne političke figure. Svako na svoj način, i u skladu sa političkom situacijom koja je vladala u tom trenutku, slao je određene političke poruke. Cilj ovog teksta je da analizira ulogu koju je u političkom životu nekada imao patrijarh Pavle i koju danas ima patrijarh Irinej, kakav je bio njihov odnos prema srpskim vlastima i kakve su oni političke poruke u toku svog poglavarstva imali.

Epoha Patrijarha srpskog Pavla (1990 – 2009)

Gojko Stojčević, poznatiji po svom crkvenom imenu Pavle, bio je 44. patrijarh Srpske pravoslavne crkve od 1990. pa sve do svoje smrti 2009. godine. Istorija je htela da period njegovog mandata bude ujedno i jedan od najnestabilnijih političkih perioda u srpskoj istoriji. Sa druge strane, godina izbora patrijarha Pavla za vrhovnog poglavara SPC ujedno je i godina obnove višestranačkog života u Srbiji, što daje dodatni impuls za analiziranje položaja SPC prema srpskoj političkoj sceni i njenim akterima u tom periodu.

Ukoliko pogledamo prvih deset godina mandata patrijarha Pavla kada je na vlasti u Srbiji bio Slobodan Milošević, treba istaći da se taj period može podeliti na dve faze – prva faza od 1990. do 1992. godine i druga faza od 1992. do 2000. godine. Karakteristično za prve dve godine vladavine Slobodana Miloševića je to da, iako je crkva videla SPS kao nastavljača komunističke politike, u tom periodu nije dolazilo do velikih konfrotacija na relaciji crkva – država, budući da je SPC smatrala da može naći zajednički jezik sa režimom oko ključnih društveno – političkih pitanja. Crkva je u toku ove dve godine pokušala da od režima izdejstvuje dve stvari – uvođenje veronauke u sistem obrazovanja i povraćaj crkvene imovine oduzete nakon Drugog svetskog rata. Međutim, kako se pokazalo, režim je ostao gluv na ove zahteve SPC, što je otvorilo put njihovoj uzajamnoj konfrotaciji.

Druga faza odnosa nastupa 1992. godine kada SPC donosi „Memorandum Svetog arhijerejskog sabora SPC“, u kome prvi put javno osuđuje vlasti u Srbiji optužujući ih za nesposobnost, onemogućavanje demokratskog dijaloga i nezastupanje nacionalnih interesa. Od ovog momenta, kritika vlasti postaje sastavni deo svakog kasnijeg saopštenja SPC a crkva čak i aktivno podržava potonje proteste opozicije 1996/97 što je predstavljalo kulminaciju sukoba režima i crkve. Tokom ovih demonstracija patrijarh Pavle je održao govor pred okupljenom masom u kojem je pružio punu podršku demonstracijama i čak vodio Svetosavsku litiju 1997. godine koja je probila policijski kordon u Kolarčevoj ulici. Ovo predstavlja jedini primer u dosadašnjoj istoriji gde je vrhovni poglavar jedne pravoslavne crkve uzeo aktivno učešće u demonstracijama protiv vladajućeg režima. Sve ovo je doprinelo tome da SPC postane jedan od glavnih aktera protesta protiv režima, što je još jedan jedinstven slučaj koji se ne može pronaći ni u jednoj drugoj pravoslavnoj zemlji u toku tranzicije. 

Nakon ovih dešavanja, SPC više nikada nije slala pomirljive poruke prema režimu čak ni u kritičnim momentima, što je u prvoj polovini decenije bila praksa. Tako je tokom bombardovanja SRJ, SPC više puta pozivala Slobodana Miloševića i članove vlade da podnesu ostavku i praspišu izbore radi formiranja vlade nacionalnog jedinstva koja će biti u stanju da izvuče Srbiju iz pozicije međunarodne izolacije i rata. Ostaće zabeleženo i to da je dan pred izbore na kojima će Milošević izgubiti vlast, 23. septembra 2000. godine, patrijarh Pavle označio dotadašnjeg predsednika i njegov režim kao jedine krivce za katastrofu srpskog naroda na kraju 20. veka, što je zasigurno imalo veliki uticaj na opredeljenje glasača na izborima 2000. godine.

Kraj prvog dela

POPULARNO

POSTAVI ODGOVOR

молимо унесите свој коментар!
овдје унесите своје име

SLIČNO

Gruzija na istorijskoj razmeđi

0
U svetu koji zagovara polarizaciju na svakom planu, postoje pojedine kulture i narodi koji svojim jakim identitetom mogu da odgovore na "mi i oni"...

KOMENTARI

Cousin Rupert on U prašini ove planete
Слађана on Распето Косово
Небојша on Распето Косово
Aleksandar Sivački on El Pibe
Đorić Lazar on El Pibe
Ministar Zdravlja on 25 godina od Dejtonskog sporazuma
Младен on Učmala čaršija
Anita on Vladalac
washington on Kosmopolitizam Balkana
Nadežda on Vladalac
Владимир on Vladalac
Predivan tekst, hvala puno na ovome, vrlo je važno za sve nas on Revolucionarne ideje i dalje postoje, a postoje li revolucionari?