DARA IZ JASENOVCA: TEŠKA PROŠLOST, LAK ZABORAV

„Zajecao sam i još i sad plačem
   Jedino grlom, jer očiju nemam,
Jedino srcem, jer su suze mačem
   Krvničkim tekle zadnji’ puta. Nemam
Zjenice da vas vidim i nemam moći,
A htio bih, tugo! – s vama u boj poći.“

                                           –  Jama, Ivan Goran Kovačić 

Ni jedna riječ nije dovoljna da se iskaže sva patnja, sva bol i tuga stradalnika u Jasenovcu i zato je „Dara iz Jasenovca“ ipak, jedno veliko svjedočanstvo i opomena: zar ovaj film nije mogao biti snimljen ranije i zašto nije? Naša sveopšta zahvalnost je upućena svakom glumcu iz filma koji je nesumnjivo dočarao najužasnije prizore koje smo zaboravili jer živimo u svijetu koji ne priznaje stradanje i koji teče tako brzo da od pomame za novcem ne stignemo da se upitamo, ko smo i kroz šta su nam prošli preci? 

Teško je i mučno kroz suze gledati djevojčicu, njene vršnjake i vršnjakinje, bebe i još nerođene, kako Ustaše sistematski odvode i ostvaruju svoj plan. Jednu trećinu prekrštavaju, drugu protjeruju, i treću, muče i ubijaju. I uvijek se iznova pitamo, odakle snaga u tim krvožednim koljačima, gdje je trunka savjesti, i kad prođemo kroz sve psihološke stadijume, na kraju se zapitamo, gdje je pravda za žrtve i zašto je i dalje nema? Samo nižemo pitanja i nikako da dobijemo odgovore. I sami ih se bojimo, bojimo, jer i da ih dobijemo, nikad ih nećemo shvatiti. Emotivni intenzitet i naboj, kroz pjesmu majki u vozu koji vodi u crnu pomrčinu, je vrhunac koji dušu razdire i potpuno nas parališe. Parališe nas danas, da bi sutra mogli znati i pamtiti, ne dozvoliti da se ikada ikome išta slično desi. Činjenica da njemački logori i njihovi sistemi nisu bili radnikalniji od ovih, koji su izumili „srbosjek“, u kazanima od ljudi pravili sapune, kuvali od njih jela i posluživali drugima, svjedočenje je koje se ne može izbrisati ma šta god uradili, a žrtve kao broj, samo su mali podsjetnik da ih ima isto toliko, nepronađenih, protjeranih i prekštenih.  

„Dobrodošli na Balkan“ je rečenica koju Maks Luburić saopštava Njemcu koji povraća nakon „zabave“ pokolja. Ne, nije to Balkan, to su fašisti koji su zatrovali Balkan. Ali poluostrvo koje je raskrsnica svjetova, kultura i mentaliteta, nikad neće biti nešto što je lako osvojiti ili zadržati osvojeno, bar je tako istorija pokazala. Istina, na Balkanu su se desili najveći užasi, ali isto tako i najveća savršenstva. Od njega potiče sveopšti napredak čovječanstva. Scene koje izazivaju jezu, jasno pokazuju koliko smo primitivni kao cjelina, i koliko lako i dubokoumno potpadamo pod uticaje nastranih ideologija velikih sila. I u tome je ključ. Nije uvijek i u svemu trenutna većina u u političkom prostoru u pravu niti na ispravnom moralnom putu, samo što je danas, takav način shvatanja obavezan, i naučen prije svega u porodici, a onda i u školi. 

Likovi koji su orkestrirano zabijali noževe u srce nacija u Jasenovcu, su ustaški dželati Vjekoslav Maks Luburić, te između ostalih i Nada Šakić, Luburićeva polusestra. Od njihovih najkrvoločnijih pokolja Srba po Krajini i Slavoniji i tadašnje njemačke vlasti su reagovale u cilju smanjenja ubijanja civila. On je tako sa razlogom dobio naziv „najkrvoločnijeg i najbrutalnijeg od svih ustaških zapovjednika“ kao inicijator osnivanja kompleksa koncentracionih logora Jasenovac, uz podršku Nade Šakić, zagrebačkim županijskim sudom, po povratku iz Argentine, oslobođene zločinke i upravnice ženskog logora u Novoj Gradišci po svim tačkama optužnice. Maks se udavio sopstvenom krvlju nakon napada na njega u novoj domovini, Španiji upravljanom fašističkim snopljem generala Franka, godine 1969, godinama nakon osnovanja terorističke organizacije Hrvatskog narodnog otpora. Njegove metode i „raporti“ su bili strašni. Rijetko je dolazio u logore nad kojima je imao potpuni nadzor, i tada masovno izvršavao najužasnije pokolje onih koji nisu radili po njegovoj zamisli. Priređivanje zabava na kojima su se koristili srbosjeci i vježbale nove metode klanja, mučenja i zlostavljanja bili su omiljeni trenuci njemu i njegovoj polusestri. Nikog od njih, najgorih ustaških zločinaca i metodologa ubistava i mučenja nevinih civila, nije sustigla pravda, već su vrlo bogato okončali svoje živote daleko od lica pravde, naroda i istinskih osvetnika. Nada Šakić je umrla u Zagrebu, slobodna u 84. godini života u prestižnom zagrebačkom Domu za stare sa svim počastima nacionalnog heroja. 

Udari i šamari pravdi, nacionalnom stradanju i veličanje i spiranje krvi sa ruku najvećih zločinaca u istoriji jednog predjela sve su češći i opšteprihvaćeni prizori u svijetu, tačnije „slobodnoj“ Evropi i istoj takvoj Americi.